Folik asit, doğal olarak oluşan bir B vitamini olan folatın sentetik formudur. İçeriğimizde folik asit nedir ve ne işe yarar sorularına yanıt vereceğiz.
Üreticiler, diğer faydalarının yanı sıra kırmızı kan hücrelerinin üretilmesine yardımcı olduğu için takviyelere ve güçlendirilmiş gıdalara folik asit ekliyor.
Folik asit özellikle doğum öncesi sağlık açısından önemlidir.
B-9 vitamini olarak da adlandırılan folat, belirli gıdalarda doğal olarak bulunan bir B vitaminidir. Folik asit, üreticilerin vitamin takviyelerine ve güçlendirilmiş gıdalara eklediği folat formudur.
Folik asit mi folat mı?
Başta belirttiğimiz gibi folik asit, folatın sonradan oluşturulmuş sentetik halidir.
Bu makalede folik asit nedir sorusunun yanı sıra folik asidin vücuttaki işlevlerini, faydalarını, bazı kaynaklarını, önerilen alım miktarını, risklerini ve eksikliğin etkilerini irdeleyeceğiz.
Folat folik asit farkı nedir başlıklı makaleyi de okuyabilirsiniz.
Folat vücutta bir dizi fonksiyon için önemlidir.
Örneğin vücudun sağlıklı yeni kırmızı kan hücreleri yapmasına yardımcı olur. Kırmızı kan hücreleri vücutta oksijen taşır. Vücut bunlardan yeterince yararlanmazsa, kişide anemi gelişebilir, bu da yorgunluğa, halsizliğe ve solgun bir cilde neden olabilir.
Yeterli folat olmadan kişide folat eksikliği anemisi adı verilen bir tür anemi de gelişebilir.
Folat ayrıca DNA ve diğer genetik materyallerin sentezi ve onarımı için de önemlidir ve hücrelerin bölünmesi için gereklidir.
Hamilelik sırasında yeterli folat almak özellikle önemlidir. Bunun nedeni, folik asidin özellikle omurilik açısından erken fetal gelişim için çok önemli olmasıdır.
Sağlık açısından önemi nedeniyle, Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), üreticilerin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki zenginleştirilmiş ekmek, makarna, pirinç, tahıllar ve diğer tahıl ürünlerine folik asit eklemesini şart koşuyor.
Folat eksikliği
Folat eksikliği vücutta yeterli folat bulunmadığında ortaya çıkar. Bu, megaloblastik anemi adı verilen bir tür anemiye yol açabilir.
Hamilelik sırasında folat eksikliği doğumsal düzensizlik riskini artırır.
Folat eksikliğinin bazı belirtileri şunlardır:
- Zayıflık
- Tükenmişlik
- Odaklanmada zorluk
- Baş ağrısı
- Sinirlilik
- Kalp çarpıntısı
- Dilde ve ağız içinde yaralar
- Cilt, saç veya tırnak renginde değişiklik
- Nefes darlığı
Folat eksikliği riski yüksek olan bazı gruplar şunlardır:
- Alkol kullanım bozukluğu olan kişiler
- Hamile kadınlar
- Çocuk doğurma çağındaki kadınlar
- İrritabl bağırsak bozukluğu (IBD) ve çölyak hastalığı da dahil olmak üzere besin emilimini etkileyen koşulları olan kişiler
- Folatın aktif formuna dönüştürülme yeteneğini bozan ve kanda homosistein adı verilen bir amino asit seviyesinin yükselmesine yol açan genetik bir durum olan MTHFR polimorfizmi olan kişiler.
Folik Asit Ne Kadar Alınmalı?
Vücut, takviyelerden ve güçlendirilmiş gıdalardan gelen folik asidi, doğal olarak oluşan gıdalardan gelen folattan daha iyi emer.
Diyet Takviyeleri Ofisi, insanların aşağıdaki diyet folat eşdeğerlerini (DFE’ler) gıda veya vitamin kaynaklarından almalarını önermektedir:
Folik asidin bazı ilaçlarla etkileşime girebileceğini ve herkesin almasının güvenli olmayabileceğini unutmamak önemlidir.
Kişi folik asit veya folat alımını artırmadan önce doktoruyla mutlaka konuşmalıdır.
Kimler folik asit almalı?
Folik asit nedir başlıklı makalemizde konuyla ilgili diğer kritik sorulara da yanıt arıyoruz.
Çoğu insan diyetlerinden yeterli miktarda folat alır. Ancak özellikle bazı kişiler folik asit takviyesi almaktan hâlâ fayda görebilir.
Hamile insanlar: Omurilik, embriyoda vücudun ilk oluşan kısımlarından biridir ve folat eksikliği omurilikte düzensizliklere yol açabilir.
Ayrıca spina bifida ve anensefali gibi nöral tüp düzensizliklerine de yol açabilir. Nöral tüp, embriyonun ilk beynini ve omurgasını oluşturan şeydir.
Folik asit ayrıca erken doğum, kalp düzensizlikleri ve yarık damak gibi riskleri de azaltabilir.
Kadın Sağlığı Ofisi, hamile olan veya hamile kalma ihtimali olan kişilerin günde 400-800 mikrogram (mcg) folik asit veya diyet folatının doğal formu olan L-5-Metiltetrahidrofolat almasını önermektedir.
Spina bifida hastası veya ailede nöral tüp düzensizliği öyküsü olan kişiler günde 4.000 mcg almalıdır. Emziren kadınların günde yaklaşık 500 mcg almayı hedeflemesi gerekir.
FDA 1998 yılında gıdalara folik asit eklenmesini zorunlu kıldığından, nöral tüp düzensizliğiyle doğan bebeklerin sayısı azaldı.
Türkiye’de ise böyle bir zorunluluk yok ancak folik asit eklenmiş gıdalar marketlerde bulunabiliyor.
Duygudurum bozuklukları olan kişiler: Daha düşük folat düzeyine sahip kişilerin depresyon yaşama olasılığı daha yüksek olabilir. Araştırmalar, ciddi depresyonlu hastaların yüzde 30 kadarının folat eksikliğine sahip olduğunu gösteriyor.
2021’de yapılan bir araştırmaya göre, mililitre başına 6,0 nanogramdan (ng/mL) daha az serum folatına sahip olmak, depresif bozukluğu olan hastalarda intihar davranışının artmasıyla ilişkilendirildi.
Ancak folik asit takviyesi almanın depresyon semptomlarını iyileştirip iyileştiremeyeceği belirsizdir.
2019 ve 2018’deki çalışmalar bunun böyle olmayabileceğini gösteriyor gibi görünüyor.
Folatın duygudurum bozuklukları üzerindeki etkisini belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Depresyonla yaşayan bir kişi folat takviyesini doktoruyla tartışmalıdır.
Otizm spektrum bozukluğu: Bazı araştırmalar, hamilelikten önce ve hamileliğin erken döneminde folik asit almanın bebeğin otizm spektrum bozukluğu (ASD) geliştirme şansını azaltabileceğini öne sürüyor.
Ancak bu konudaki araştırmalar çelişkilidir.
Örneğin, 2022’de yapılan bir çalışmada araştırmacılar, hamileyken hem gıdalardan hem de takviyelerden en az 400 mikrogram (mcg) folik asit almanın, bebeklerde OSB geliştirme şansının azalmasıyla ilişkili olduğunu buldu.
Öte yandan, 2020’de yapılan başka bir araştırma, hamilelik sırasındaki yüksek folat seviyelerinin aslında bebekte OSB gelişimiyle ilişkili olabileceğini buldu.
Folik asidin bu alandaki potansiyel rolünü belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulacaktır.
Romatoid artritli kişiler: Doktorlar romatoid artrit için metotreksat reçetesini desteklemek için folik asit kullanabilirler.
Metotreksat bu durum için etkili bir ilaçtır ancak folatı vücuttan uzaklaştırarak gastrointestinal semptomlara neden olabilir.
Çalışmalar, folik asit veya L-5-Metiltetrahidrofolat takviyelerinin alınmasının bu yan etkileri yaklaşık %79 oranında azaltabileceğini göstermektedir.
Folik Asit / Folat içeren besinler
Folik asit, besin takviyelerinde ve ekmek, un, tahıllar dahil olmak üzere zenginleştirilmiş gıdalarda bulunur. Aynı zamanda B-kompleks vitaminlerine yaygın bir katkıdır.
Birçok gıda doğal olarak folat bakımından yüksektir. En iyi folat kaynakları şunlardır;
- Dana karaciğeri
- Haşlanmış ıspanak
- Börülce
- Kuşkonmaz
- Brüksel lahanası
- Marul
- Avokado
- Brokoli
- Hardal yeşilliği
- Bezelye
- Fasulye
- Konserve domates suyu
- Portakal suyu
- Kuru kavrulmuş fıstık
- Taze portakal ve greyfurt
- Papaya
- Muz
- Sert haşlanmış yumurta
- Kavun
Folik asit nedir? Sıkça Sorulan Sorular
Folat ve folik asit nedir ile ilgili ek soruların yanıtları aşağıdadır:
Folik asitin yan etkileri nelerdir?
Pek çok tıp uzmanı, çok fazla folik asit almanın ciddi bir yan etki yaratmadığı konusunda fikir birliğine varmıştır. Folik asit suda çözünür, bu nedenle fazlalığın doğal olarak idrar yoluyla geçeceği inancı vardır. Çok nadir durumlarda, insanlar mide rahatsızlığından şikayetçi olabilirler.
Ancak bu inanışla çelişebilecek bazı çalışmalar vardır. Çeşitli sonuçlar çelişkili olsa da, kandaki çok fazla metabolize edilmemiş folik asidin belirli kanser türleriyle ve bazı durumlarda anemi veya insülin direnci gibi durumlarla ilişkili olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır.
Kimler folik asit almamalıdır?
Aşağıdakilerden herhangi birine sahip olan kişi folik asit almadan önce bir doktorla konuşmalıdır:
- Epilepsi
- Tip 2 diyabet
- Romatizmal eklem iltihabı
- Lupus
- İnflamatuar barsak hastalığı (IBD)
- Çölyak hastalığı
Bu koşulları tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçlar folat ile etkileşime girebilir. Böbrek diyalizi gören kişiler de folik asit almaktan kaçınmayı düşünebilir.
Folik asit takviyelerine alternatifler var mı?
Folat veya folik asidin aktif formu olan L-5-Metiltetrahidrofolat içeren takviyelerin alınmasının bazı faydalar sağlayabileceğine dair kanıtlar vardır.
Örneğin, düzenli folatla etkileşime giren ilaçları kullanan kişiler veya MTHFR polimorfizmi olan kişiler için daha iyi sonuç verebilir. Ancak kişi herhangi bir takviye almadan önce mutlaka doktoruna danışmalıdır.
Özet
Folik asit, önemli bir B vitamini olan folatın sentetik formudur. Çoğu insan diyetlerinden yeterli miktarda folat alır, ancak eksiklik riski taşıyan kişilerin ve hamile olan veya hamile kalma ihtimali olan kişilerin folik asit takviyesi alması gerekebilir.
Folik asitin sağlığa ek faydaları da olabilir ancak riskleri de olabilir. Bazı kişilerin folik asitten kaçınması gerekir. Bir kişi doğal olarak daha fazla folat elde etmek için diyetini değiştirmeden veya herhangi bir folik asit takviyesine başlamadan önce doktoruyla konuşmalıdır.
Folik asit nedir başlıklı içeriğimizde soruya yanıtları sunduk, sağlık haberlerimizi takibe devam edin.
Folik Asit Nedir? Hamilelikte Folik Asit Kullanımı Ne İşe Yarar?
Nattokinaz Türkiye Satışı Başladı! Japon Mucizesi Türkiye’de
